Dahilde işleme izin belgesi kapsamında Eşdeğer eşya kullanımının kısıtlanması hakkında uyarı ve öneri.
30.11.2020 tarihinde yayınlanan bakanlık talimatı ile pek çok sanayi girdisinin ithalatında eşdeğer eşya ithalatına izin verilmemesi fiilen talimatlandırılmıştı.
Aynı şekilde tarım ürünlerine ilişkin genelgede yapılan değişiklik ile yine bir kısım eşyanın diib kapsamında ithaline eşdeğer eşya kısıtlaması 2020’de genişletilerek uygulanıyor.
Mevcut durum ve olumsuzluklar
1. ihracat karşılığında güvenli ithalat yapan firmaların iş süreci sekteye uğrayabilecektir. Yani önceden ihracat ile muafiyet sağlanacak kesin ithalat miktarına göre ithalat yapan firmalar, bu güvenli hareket tarzını yitirmişlerdir. ihracatta yaşanan bir sürü belirsizliğe bu da eklenince firmalar bağlantı yaptıkları ihracattan önce ithalata yönelmek zorunda kalacaklardır.
2- Önceden ihracat ile, ithalat ve dolayısıyla imalatın maliyetini karşılama şansını bulan firmalar, bunu da yitirmiş olacaktır. Belki de işletme kredi faizinin yükselmesi kadar firmalara bir nakit sıkıntısı yaşatan uygulamaya dönüşecektir. Yani önceden ihracat mal bedeli tahsilatı ile sonra yapılacak ithalata ve imalata finansman/kaynak olarak kullanılmasının önü kesilmiş olmaktadır.
3- Yine firma ihtiyaçları ve ihracat sürekliliği ve yapılan anlaşmalar gereği özel şarta aykırı işlemler gerçekleşmesi nedeniyle diib kapatmada cezai durumlar ile karşılaşılacaktır. Oysa ihracatın teşvik edilmesi ve ülke ihracatına katkı sağlayan firma, ithalat ihracat zamanlamasına dikkat etmemesi nedeniyle cezalandırılabilecektir. Yani taahhütü gerçekleştirmesine rağmen cezai durum oluşacaktır.
4- Son olarak bu uygulama ile yurt içi üreticilerin ürettikleri eşdeğer eşyanın yurt dışına gönderilmesinin de önü kesilmiş olmaktadır. Pandemi sürecinde belki yurt içinde üretilen özellikle bazı gıda maddelerinin yurt dışına çıkışına dolaylı bir engel konularak yurt içinde o eşyanın bulunabilirliği artırılmış olabilir, ülke çıkarları açısından önemlidir. Aksi yönde ihracatçı firmaların yurt içinden mal teminini özendirici bir süreç yaratmadığı kanatindeyim.
Öneri
1- Pandemi süreci de göz önüne alınarak bu özel şarta aykırı durumlar için cezaii duruma düşen DİİB’ler için en azından pandemi süreci atlatılana kadar bir geçici madde ile af getirilmelidir.
2- Yukarıda bahsedilen tüm süreçler değerlendirildiğinde ve uygulamanın devam ettirilmesi gibi bir sonuca ulaşılacak ise, gümrük ve DIR otomasyon sisteminde bir geliştirme yapılarak önceden ihracat yapılmasına sistemsel olarak müsaade edilmemesi gerekmektedir.
DIR otomasyon sisteminin sarfiyat tablosunda eğer ilgili ithalat kalemi miktarı toplam ihtiyaç miktarından fazla ise ihracata izin verilmeli, yok eğer sistemde toplam ihtiyaç ithalattan fazla ise ithalata izin vermemeli ya da fark bölümünü artıya geçirecek ihracata izin verilmemelidir.
Diğer türlü manuel veri kontrolü ve insana dayalı belge süreçlerinin takibi ve firma ihtiyaçlarının baskısı, hatayı çağırır mahiyettedir.
Tekstil Sektörüne muhtemel etkileri
01.12.2020 tarihinden sonra yeni belge alınırsa “ceplik”lerin dışında pek çok eşyanın eşdeğer kısıtlamasına tabi olacağı görülebilir. Eşdeğer eşya tespiti gerçekleşen ithalat ve gerçekleşen ihracat beyannameleri karşılaştırılarak ve her bir beyanname için sarfiyat tablosu oluşturularak gün gün ithalat ve ihracat miktarlarının karşılaştırılması ile yapılabilir. Bu şekilde belge kullanımı ise yine büyük sıkıntılara yol açacaktır.
Tekstil DİİB ithalat ihracat satırkodu sayısının fazlalığı, gerçekleşen sarfiyat tablosunun kontrolünün zorluğu ve elbette belge kapanış tarihinde yapılan gerçekleşme revizesi ile belge açıkken yokmuş gibi görünen eşdeğer eşya kullanımı, kapatmada birim sarfiyat oranı değişikliği ile eşdeğer eşya kullanımı ortaya çıkabilir.
YYS sahibi Tekstil firmalarına ayniyatta sağlanan avantajın “110 nolu özel şart”ın belgeye yazılmaması bakanlıktan talep edilebilir.
2006/12 sayılı Tebliğ’de özel şarta aykırı işlem gerçekleştirilmesi halinde uygulanacak yaptırım 45. maddede belirlenmiştir. Bu maddenin ilgili fıkrasına göre;
(4) Ayrıca;
a) Birinci ve ikinci fıkrada sayılan haller dışında, belge/izin kapsamında ithal edilen eşyanın işlem görmüş ürün olarak ihraç edildiğinin tespiti kaydıyla, Bakanlıkça/Gümrük Ticaret Bakanlığınca belirlenen şartlara uyulmaması durumunda,
b) Döviz kullanım oranının aranmayacağı haller haricinde, belge kapsamında ithal edilen eşyanın tamamı ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılmış olsa dahi döviz kullanım oranının bu Tebliğ’in 17 nci maddesinin dokuzuncu fıkrasında belirlenen oranları geçmesi halinde,
belge/izin sahibi firma adına (bu firmanın başka bir firmanın belgesine yan sanayici olarak eklenmesi dahil) düzenlenmiş ve düzenlenecek belgeler/izinler kapsamında, Bakanlıkça uygun görüldüğü tarihten itibaren 6 ay süreyle indirimli teminat uygulanmaz. Firmaların bu fıkra kapsamında müteakip ihlallerinde teminat oranı, Bakanlıkça uygun görüldüğü tarihten itibaren ithalattan doğan vergi tutarının 2 (iki) katına kadar arttırılır.
(*) İkinci ihlalden sonra teminat oranı %200 ve 1 yıl süresince uygulanır.
