Öncelikle fire/hurda/atık olarak ifade edilen bu eşyaların tanımlarından yola çıkarak nasıl kategorize edeceğimizi belirleyeceğiz.
Fire; İşleme faaliyetleri sırasında özellikle kuruma, buharlaşma, sızma veya gaz kaçağı şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıklar.
İkincil İşlem Görmüş Ürün; İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürün.
Tanımlardan da anlaşılacağı üzere iki tanımdaki temel fark, eşyanın ekonomik değerinin olup olmadığıdır. Ekonomik değeri yok ise Fire, ekonomik değeri var ise İİGÜ’dür.
İİGÜ, DİİB ihracat listesinde mutlaka yer almalıdır.
Diib kapsamında ithal edilen ve vergileri ödenmemiş hammaddeden elde edilen İİGÜ’nün, serbest dolaşıma girmeden satılması ve eşyanın el değiştirmesi mümkün değildir. Aksi takdirde rejime aykırı bir durum oluşur.
Ekonomik değeri olmayan katı atıklar, hurdalar, mutlak surette bir atık toplama ya da giderme merkezine belge karşılığında teslim edilmelidir. Bu belge atığın hem ekonomik değeri olmadığını hem de başka bir firmaya teslim edilerek stoktan düşürüldüğünün belgesidir. Nitekim sonradan kontrollerde resmi görevlilere sunacağınız yegane belge de budur.
Tarım ve Tekstil sektörlerinde yayınlanan genelgeler ile üretim hammadde kayıplarının oranları azami olarak belirlenmiştir. Bunun üstünde fire ya da İİGÜ oranı için ekspertiz raporunun genel müdürlüğe sunulması ve genel müdürlüğün de bunu onaylaması gerekmektedir.
Diğer sektörlerde ise yine İhracat Genel Müdürlüğü uzmanlarının belge müracaat aşamasında belirteceği fire /İİGÜ oranlarının üzerinde bir orana izin verilmez.
Bir belgede hem fire hem de İİGÜ bulunabilir.
İkincil İşlem Görmüş Ürünün Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulması
1) İkincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce;
a) Gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası,
b) Gümrüğe terk edilmesi,
c) Çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya
d) Serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali
2) İkincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimine göre ithali halinde;
a) Ürünün gümrük idaresine teslimi aranmaz
3) Ürüne ilişkin ithalat vergileri;
a) Belge/izin kapsamındaki gerçekleşme oranları üzerinden hesaplanan miktar ve birim fiyat esas alınarak tahsil edilir.
b) Belge kapsamında yurt içi alım yapılması halinde, bu alıma tekabül eden varsa ikincil işlem görmüş ürünün ihracatının gerçekleşmesi aranmaz. Buradaki yurt içi alımdan kasıt serbest dolaşımda olan (vergileri ödenmiş) eşya olarak değerlendirilmelidir.
4) İşlem görmüş asıl ürünün ilk partisinin ihracatı ile eş zamanlı olarak belgelerde öngörülen işlem görmüş ikincil ürünün tamamı için serbest dolaşıma giriş beyannamesi verilebilir. Bu durumda, sonraki partilerdeki ikincil ürün herhangi bir gümrük işlemine tabi tutulmaz.
5) İzin kapsamındaki ihracatın tamamının yapılmasından sonra ikincil işlem görmüş ürünlerin tamamı için tek seferde serbest dolaşıma giriş beyannamesi de verilmesi mümkün bulunmaktadır. İlgili kurumların yürürlükteki mevzuatları uyarınca yapacakları kontroller hariç olmak üzere, gümrük vergileri ayniyet tespiti yapılmaksızın firma beyanı ve izinde öngörülen gerçekleşme oranları üzerinden hesaplanan miktar ve birim fiyat esas alınarak tahsil edilir.
6) İkincil işlem görmüş ürünün ihraç edilmemesi halinde; ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma girişine ilişkin hesaplanan vergi 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Ayrıca, ikincil işlem görmüş ürünün kendisi için 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238 inci maddesi çerçevesinde işlem yapılır.
