Aytaç Varol Kişisel Web Sayfası

“Bir Özel Şart – Bir Açıklama 3”

Dahilde İşleme İzin Belgeleri özel şartlarını incelemeye devam ediyoruz.

Dahilde İşleme İzin Belgesi kullanıyor iseniz belge kapsamında “Bedelsiz ithalat/ihracat yapılıp yapılamayacağı” sorusu mutlaka gündeminize gelmiştir.

Hemen DİİB kapsamında bedelsiz ihracat yapılamayacağını veya DİİB taahhüdüne saydırılamayacağını(3) söyleyerek başlayalım. Çünkü bedelsiz ihracatlar, ihracat teşviklerinden yararlanamazlar.

Bedelsiz ithalat ilgili olarak ise, DİİB kapsamında Bedelsiz İthalat yapılabileceğini dair düzenlenmiş olan “Özel Şart No:90” bulunmasını bir dayanak olarak belirtelim ve daha sonra DIR tebliğ ve genelgelerine göre konuyu değerlendirelim.

Bedelsiz / Bedelli İthalat Tanımı

“Bedelli ithalat; ithal edilen malların bedellerinin ithalattaki ödeme şekillerinden biriyle yurt dışına döviz transferi yapılarak gerçekleştirilen ithalattır. 

Bedelsiz ithalat ise; ithal edilen mallar için yurt dışına herhangi bir döviz transferi yapılmadan gerçekleştirilen ithalattır. Bedelsiz ithalat; bedeli için döviz transferi yapılmadan satın alınan bazı şahsi ve ticari mahiyette eşyanın yurda ithalidir. 

Ticari bedelsiz ithalat, ticari faaliyetleri ile ilgili olarak yurt dışında yerleşik firma, kurum ve kuruluşlar tarafından, Türkiye’de yerleşik veya faaliyet gösteren kamu ve özel sektör firma, kurum ve kuruluşlarına gönderilen ve karşılığında döviz transferi gerektirmeyen malların ithalatıdır.” (1)

Yukarıdaki tanımlardan da anlaşılacağı üzere Bedelli /Bedelsiz İthalatı birbirinden ayıran temel husus, mal bedelinin yurt dışına transfer edilip edilmediği ile alakalıdır.

Dahilde işleme faaliyetleri ile alakalı olarak bakıldığında, eşyanın bedelli ya da bedelsiz olması değil, mamul bünyesinde kullanılan ham madde ya da yardımcı madde olup olmadığı önem arz eder.

Nitekim bu konu DIR 2006/12 sayılı tebliğin çeşitli maddelerinde ele alınmıştır.

Tebliğin 5. Maddesinde(2), şartlı muafiyet açıklanırken DİİB kapsamında yapılacak ithalatın “bedelli ve/veya bedelsiz” yapılabileceği belirtilmiştir.    

2006/12 sayılı tebliğin madde 17/8-b bendinde ise “DİİB kapsamındaki bedelsiz ithalatta” döviz kullanım oranının aranmayacağı belirtilmiştir.

Fakat 2006/12 tebliğin 14 maddesinde Gümrük İdaresi tarafından verilecek Dahilde İşleme İzin şartları içinde, eşyanın “bedelsiz” olması şartı da sayılmıştır. Yani dahilde işleme rejimi kapsamında bedelsiz eşya ithal edecekseniz DİİB değil Dİİ alınması gerektiği belirtilmiştir.

Aynı tebliğ içerisinde farklı maddedeki farklı ifadeler nedeniyle bir tezatlık varmış gibi algılanabilir, fakat uygulamada bu aşılmış denilebilir.

1. Bir DİİB projesi hazırlarken eşyanın bir kısmı bedelsiz bir kısmı bedelli ise bu proje için alınan belgede BEDELSİZ eşya ithal etmeniz mümkündür (önemli işçilik faaliyetini de dahil ederek).

2. Tümü bedelsiz olan bir eşyanın dahilde işlemeye tabi tutulmak istenmesi durumunda ilgili gümrük idaresine müracaat edilerek bir beyanname kapsamı eşya için dahilde işleme izni alınması istenecektir. (Tarım ürünlerindeki bedelsiz ithalat, Savunma Sanayi Projeleri kapsamında bedelsiz ithalat ile 8531.20.40 gümrük tarife istatistik pozisyonunda yer alan “Aktif matris sıvı kristal tertibatlı olanlar  (LCD)” isimli maddenin bedelsiz ithalatı hariç olmak üzere. Bu eşyalar için bakanlıktan dahilde işleme izin belgesi düzenlenir.)

3. 2. Maddede belirtilen süreçte, eşyanın özelliğine göre Gümrükler Genel Müdürlüğü ve İhracat Genel Müdürlüğü görüşü doğrultusunda, çeşitli eşyalar izin mi belge mi düzenleneceği konusunda özel uygulama tesis edilebilir.

Yukarıdaki 2006/12 sayılı DIR tebliğinin uygulama genelgesi olan (2008/1) genelgenin kimi maddelerinde bu konuya değinilmiştir.

Genelgenin 9. Maddesinde(3) “dahilde işleme izin/belgede  bedelsiz ithalat yapılması ve eşyanın geri gelmesi durumunda yapılacaklar aktarılmıştır.

Yine genelgenin 17. Maddesinde “Bedelsiz ithalat imkanı tanınan DİİB sahibi firmaların” denilerek firmalara bedelsiz ithalat imkanı verildiği belirtilmiştir.

Genelgenin 53 maddesinin 1. paragrafında  ise bu maddelerden sonra yazının bu bölümüne kadar aktardığımız ve genelgenin kendisi ile de çelişen bir ibareye rastlıyoruz;

“DİR çevresinde bedelsiz ithalata ilişkin talepler gümrük idarelerince sonuçlandırılacağından, DİİB düzenlenmesi esnasında kısmen de olsa bedelsiz ithalata konu eşyaya yer verilmez.”

Yukarıdaki tebliğ maddeleri ve 90 nolu özel şartta eşyanın tamamı ya da bir kısmının bedelsiz olarak DİİB kapsamında ithalat yapılabileceğini söylenirken, genelge ile ne söylenmek isteniyor olabilir acaba?

Bir sonraki paragrafta ise;

Ancak, birinci paragraftaki hükme rağmen DİİB kapsamında bir şekilde bedelsiz olarak ithalat gerçekleştirilmiş olması halinde, bu ithalatın da belge kapsamında değerlendirilmesi ve bu durumda, bedelli kısımların bedelli, bedelsiz kısımların da bedelsiz olarak kabul edilerek belge taahhüt kapatma işlemlerinin tekemmül ettirilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, Dahilde İşleme İzin Belgeleri kapsamında ilgili tebliğ maddelerince bedelsiz ithalat mümkün görünüyorken ve bununla ilgili 90 nolu özel şart ile uygulamada iken 2008/1 genelgenin kimi maddeleri tebliğ ve uygulama ile uyumlu olmayan ibareler içerdiği görülüyor.

Uygulamanın daha doğru anlaşılması ve avantajların kullanılması için tebliğ ve genelge maddeleri daha açıklayıcı ve bir biri ile uyumlu olması gerektiği düşünülmektedir.

Notlar:

1. https://oaib.org.tr/tr/bilgi-merkezi-sikca-sorulan-sorular-bedelsiz-ithalat-hakkinda-bilgi-verebilir-misiniz.html

2. DAHİLDE İŞLEME REJİMİ TEBLİĞİ (İHRACAT: 2006/12) 5. Madde ve 14. Madde I) bendi

3. Dahilde İşleme Rejimi Hakkında Genelge (2008/1) 9, 17 ve 53. maddeler

“Bir Özel Şart – Bir Açıklama 2”

Gümrük Kanunu’nda Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri başlığı altında yer alan Dahilde İşleme ve Hariçte İşleme Rejimleri, imalatçı/ihracatçı firmalarımıza sağladığı avantajlar ile önemlerini artırarak devam ettirmektedirler.

Dahilde işleme rejimi, hammadde ithali ile üretilen ürünün ihraç edilmesi ve ithalatta ödenmesi gereken vergilerden muafiyet ile avantaj sağlar.

Hariçte işleme  rejimi ise dahilde işlemenin tam tersi bir eşya hareketi ile yurtdışına gönderilen hammaddenin işlendikten sonra ithali ve bu ithalattan doğan vergilerin tam ya da kısmi muafiyet yoluyla ödenmemesi ya da bir kısmının ödenmesi gibi bir avantaj sağlar.

Hariçte işleme rejiminin en temel kriterlerinden birisi, yurt dışına işlenmeye gönderilecek ham maddenin mutlak surette “Eşyanın Serbest Dolaşım’da” olması zorunluluğudur.

Fakat DIR 2006/12 sayılı tebliğin 10. Maddesinin 1 ve 2. Fıkrası ile serbest dolaşımda olmayan dahilde işleme rejimi kapsamında ithal edilen ham maddenin de hariçte işleme rejimine tabi tutulabileceği belirtildiğinden, DİİB kapsamında HİİB diyebileceğimiz, bir belge ile iki ekonomik etkili gümrük rejimi birlikte kullanılabilmektedir.

DİİB No.18 özel şart, aslında DIR tebliğinin madde 10/2 fıkrasının birebir belgelere derç edilmiş halidir. Ve diib kapsamında hariçte işlemenin uygulanması durumunda kısmi muafiyet kapsamında oluşan ithal vergilerin teminata bağlanması gerektiğini belirtir. Dolayısıyla Dahilde işleme izin belgesi kapsamında hariçte işleme yapılıyor ise hariçte işlenen eşyanın vergileri de muafiyete tabi olmaktadır.

Dolayısıyla, bu özel şart, tebliğin ilgili maddesinin yerine getirilmesi ile ilgili bir hatırlatmadır.

Bu çerçevede ilgili mevzuata ve tebliğlere uygun işlem yürütülmesi, iki rejimin birlikte kullanımı nedeniyle daha çok önem kazanmaktadır.

Örnek:

A: diib ithal edilen hammadde (kumaş)

A1: yurt içi diib kapsamında işlenmiş yarı mamul (kesilmiş pantolon kumaş)

B: Hariçte işlenmiş mamül ya da yarı mamül (pantolon)

C: DİİB ihraç edilen mamül (bitmiş ihraç pantolon)

DİİİB—> A ithal—> A1 yurt içi işleme –> A/A1 hariçte işleme ihracat –> B HİİB ithalat —> C DİİB ihracat

Bu eşya hareketi esnasında HİİB kapsamında ithal edilecek işlenmiş mamulün teminata bağlanan kısmi muafiyete tabi vergisinin hesabı:

A/A1 ürününün HİİB ülkesinden serbest dolaşıma  girişinde oluşacak gümrük vergisi : 100 TL

B ürününün HİİB ülkesinden serbest dolaşıma  girişinde oluşacak gümrük vergisi: 150 TL

DİİB kapsamında Hariçte işlemeye tabi tutulacak eşyanın kısmi muafiyet kapsamında hesap edilecek teminat tutarı : B-A/A1 vergileri : 150-100 = 50 TL (pantolon – kumaş/kesilmiş kumaş)

Bu durumda diib kapsamında hiib ile yurtdışında işlem gören eşyanın oluşan 50 TL’lik vergisi diib kapatmadan sonra teminatı çözüleceği için ödenmemiş olacak.

Örnekten de anlaşılacağı üzere hariçte işleme için ödenmesi gereken vergiden avantaj sağlayan bu iki rejim kullanımının dikkat edilmesi gereken ve tespitinde ciddi ekonomik ceza ve zararlara yol açabilecek bir yanlış uygulamayı  da belirtmek gerekiyor.

DİİB kapsamında hiib uygulamasının firmalarımızın ithalat vergilerinden muafiyet ve istisna sağlaması için mutlaka ithal ya da yerli temin edilen eşyanın,  DİİB kapsamında alım yapılmış olması ve mutlak surette diib’de ithali izin verilen miktar kadar ham madde hiib kapsamında yurt dışı edilmelidir.

Yani 100 birim hammadde alındı ise belge kapsamında 100 birim eşya hiib kapsamında yurt dışı edilmeli ve tekrar geri ithal edilerek vergilerden istisna edilerek ithal edilmelidir.

DİİB belgesinin ithal listesinde azami 100 birim ham madde izni verilmiş ve ithal edilmişken 150 birim A/A1 hammadde hiib kapsamında işlenmek üzere yurt dışı edildi (50 birim hammadde yurt içinden temin edilmiş ya da stokta bulunan ve diib kapsamında olmayan benzer eşya). Ki buna izin verilmemesi gerekiyor (diib ithali aşan miktarda hiib ihracat miktarı yani).

Bu durumda 150 birim hiib kapsamında eşyanın  ihracına izin verildi ise ve yine 150 birim işlendikten sonra DİİB/HİİB kapsamında geri ithaline izin verilir ise yukarıdaki hesaplama doğrultusunda diib kapsamında olmayan ve fazla olan 50  adet eşya bu kapsama alınmış olacak ve vergileri teminata bağlanarak ödenmeyecektir. Dolayısıyla fazla olan 50 adet için yalnızca Hariçte işleme izin belgesi ile kullanılmış olsa idi kısmı muafiyete tabi olarak ÖDENMESİ gereken vergi:

50 X (150 – 100) = 2.500 TL Gümrük vergisi + KDV matrahını etkilemesi nedeniyle buna tekabül eden KDV.

DİİB kapsamında 100 adet ithal edilip HİİB uygulanıp 150 adet ihraç edilse bile 50 adet eşya diib kapsamında girdi olmadığından, fazla yapılan ihracat serbest dolaşımdaki eşyaya tekabül eder ve bu eşyanın HİİB uygulanabilmesi için mutlak surette vergilerinin tahsil edilmesi gerektiği düşünülmektedir.

 Bunun tespiti durumunda gümrük vergi cezaları söz konusu olacağı düşünülmektedir.

https://ticaret.gov.tr/data/5e79ce2013b87629c8120d73/Muafiyet%20Kodlar%C4%B1%20Listesi%202021.xlsx

Bildiğiniz üzere Dahilde işleme izin belgeleri kapsamında, ihracı taahhüt edilen mamul serbest dolaşımdaki hammadde kullanılarak ÖNCEDEN ihraç edilebilir ve dolayısıyla mamul içerisinde kullanılan hammadde (eşdeğer eşya) yerine sonradan ithalat yapılabilir.

Önceden ihracat ve önceden ithalat bir belge içerisinde birlikte kullanılabildiği için belgelerin anlık takibi ile eşdeğer kullanımı hakkında stok takibi vb. metotla eşya hareketi takip edilmelidir.

Beyanname hazırlanırken Gümrük Yönetmeliği Ek-14 beyanname kullanma talimatı gereğince bakanlıkça belirlenmiş muafiyet kodlarından ilgili olanın beyannamenin ilgili alanına girilmesi gerekmektedir.

Son dönemde, eşdeğer eşya kullanımı ve bununla ilgili “D1B” muafiyet kodunun kullanılması konusu önem kazanmıştır.

Gümrük beyannamesi hazırlanırken stok takiplerinden eşdeğer eşya kullanımı hakkında bilgi temin edilmesi gerekmektedir. En güncel ve gerçek bilgi stok takibi ile mümkündür çünkü DIR otomasyon sistemindeki veriler bile bu anlamda doğru sonuçlar vermeyebilmektedir (tescilde bekleyen beyannameler ya da iptali sağlanmayan beyannameler nedeniyle hatalı sonuçlar alınmaktadır).

1. D1 kodlu belge içerisinde gerçekleşmelere bakıldığında, şartlı muafiyet kapsamında önce ithalat sonra ihracat yapılıyor ise;

2. D1 kodlu belge içerisinde gerçekleşmelere bakıldığında, eşdeğer eşya  kapsamında önce ihracat sonra ithalat yapıldı ise;

3. D1 kodlu belge kapsamında işletme malzemesi için İTHALAT beyannamesi hazırlanıyor ise;

4. İhracat sayılan Yurt içi Teslim (D3 kodlu) DİİB kapsamı İTHALAT/İHRACAT beyannamesi hazırlanıyor ise;

(D3 kodlu belge kapsamında eşdeğer eşya için ayrı bir muafiyet kodu belirlenmemiş, bulunmamaktadır?..)

5. Geri Ödeme Sistemi kapsamında işletme malzemesi için beyanname hazırlanıyor ise muafiyet kodları;

6. Dahilde İşleme İzni kapsamında (ilgili gümrük idaresinden alınan izinlerde) beyanname hazırlanıyor ise;

Bir ihtiyaç haline dönüştüğü için Dahilde İşleme İzin Belgelerini yönetmenin gri alanı hatta karanlık alanı diyebileceğimiz “Özel Şart”ların madde madde açıklanması ve belge yönetimi açısından sıkıntılarını ve dolayısıyla ilgili bakanlığımıza sizin sesinizi ve önerilerimizi de iletmiş olacağız.

2006 yılı itibarı ile otomasyon sistemine geçen ve 2012’lerden sonra beyanname aslı istenmeden kapatma işlemleri yürütülen ve dolayısıyla belge alımı ve kapatması oldukça hızlanan bir bir süreç yürütülmekteydi.

Ağırlaşan ekonomik koşullar ve pandemi nedeniyle hem belgenin yönetilmesi hem kapatılmasında belirli aksaklıklar yaşandı. Bu sorunlardan birisini de biz kendi kendimize üreterek, kapatma işlemlerinin yavaşlamasına neden oluyoruz. Firmalarımızın belge hazırlık süreçlerinde dikkate almadığı ve ilgili sanayi odalarının yaklaşımı nedeniyle ekspertiz raporları, sorunun tam kendisi olmaktadır. Fakat ihracatı yapılmış ve fiilen taahhüdü tamamlamış belgenin ekspertiz raporu gibi bir kırtasiye evrakı nedeniyle belge faaliyetlerinde sıkıntı yaşanması otomasyon ruhuna aykırıdır sanıyorum.

Diğer taraftan farklı illerdeki sanayi odalarında farklı uygulamalar nedeniyle evrak hazırlama sürecinde de sıkıntılar yaşanabilmektedir.

Örnek 1: Dır otomasyona geçilmesi ile birlikte ekspertiz raporu düzenleyecek sanayi odası dijital beyanname bilgilerini esas almakla birlikte ihracat /ithalat beyanname nüshaları veya fatura örnekleri istenerek kontroller gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır. Dolayısıyla DIR sistemi ve kapatmada beyanname aslı istenmemesinin belge kapatma sürecini hızlandırması açısından bir hükmü, ortadan kaldırılmış oluyor.

Örnek 2 : Yine bazı il sanayi odaları bir diib belgesi için 2 ekspertiz raporu müracaatı yapılmasını talep ediyorlar. Bu hem maliyeti artırmakta, hem belge kullanımında zaman kaybına ve evrak temininde zorluklar yaşanmasına neden olmaktadır.

Örnek 3: 2008/1 DIR uygulama genelgesinde yer almasına rağmen halen bu konuda firmalara sağlanan avantaj kullandırılmamaktadır. Eğer hammadde ve mamül tanım ve sarfiyat oranları kapasite raporunda birebir yer alıyor ise özel şartta Ekspertiz Raporu alınması şartı bulunsa bile ekspertiz raporu alınmadan DİİB kapatılıyor idi. Fakat 2006/12 sayılı tebliğin 45/4-a maddesi dayanak gösterilerek diib kapatmalarında belge süresi içerisinde ekspertiz raporu almayan firmaya özel şarta aykırılık nedeniyle 6 ay indirimli teminattan yararlanmama müeyyidesi uygulanıyor. Eğer genelge hükmü ile uyumsuzluk önlenmek isteniyor ise ya belge düzenlenirken bakanlık belge özel şartına ekspertiz raporu şartını koymayacak ya da bölge müdürlüğü teşvik departmanı müeyyide uygulamayacak. Tabi eğer ASLOLAN KAPASİTE RAPORU ise!

Örnek 4 : Belge kapsamında yurt içi alım var ise bu kez de ekspertiz raporu ile YMM raporlarının uyumu ya da uyumsuzluğu nedeniyle yaşanan zaman kaybı ve fazladan maliyetler söz konusu olmaktadır.

Örnek 5: Birinci birim ve ikinci birim sarfiyatlar nedeniyle uygulama farklılığından dolayı düzenlenen ekspertiz raporu ile diib kapatma uzmanın talepleri örtüşmeyebilmektedir.

Ayrıca DIR sistemindeki sarfiyattan çok fiilen gerçekleşen sarfiyatın baz alınması gereği bakanlık müfettiş raporlarına konu olurken belge gerçekleşen revizesi ve ikinci birim sarfiyat revizelerinde (tekstil harici) süreç uzamakta, zaman kaybına yol açmaktadır.

Tüm bu süreçlerin yeniden İhracat Genel Müdürlüğü tarafından tanımlanmasına ihtiyaç vardır.

2006/12 tebliğ hükümleri ya da 2008/1 DIR uygulama genelgesinde açık hükümler olmasına rağmen uygulamada birlik sağlanamamaktadır.

İhracat gerçekleştirmek üzere pek çok olumsuzlukla başa çıkmaya çalışan diib sahibi firmalarımıza, Ticaret Bakanlığı’nca gümrük muafiyet ve avantajları ile DİİB belgelerinin alınması ve kapatılmasında pek çok kolaylık sağlanmıştır. Fakat Ekspertiz Raporu alınma ve belge kapatmada kullanılması süreçlerinde, bu önemli ihracat teşvikinin uygulamasında zorluklar yaşanmaktadır.

31.12.2020 tarihinde yayınlanan 5. mükerrer Resmi Gazete’de DIR 2006/12 sayılı tebliğe Geçici Madde 36 eklenmiştir.

İlgili maddeye göre yeni corona virüs (Covid 19) salgını nedeniyle taahhüdünü yerine getiremeyen ihracatçılara yönelik olarak ;

1- Dahilde İşleme İzni/İzin Belge düzenlenme tarihi 01.01.2021 tarihinden önce olan

2- İhracat taahhüt hesabı henüz kapatılmamış dahilde işleme izin belgeleri/dahilde işleme izinleri ile ihracat taahhüt hesabı müeyyideli olarak kapatılmış ancak müeyyidesi kısmen de olsa tahsil edilmemiş olan dahilde işleme izin belgelerine/dahilde işleme izinlerine,

3- En son 30.06.2021 tarihine kadar Bakanlığa müracaatta bulunulması kaydıyla,

Bu müracaatın uygun görüldüğü tarihten itibaren belge/izin orijinal süresinin yarısını geçmemek üzere ilave süre verilir.

denilmektedir.